Vandaag precies tien jaar terug stormen Saïd en Cherif Kouachi het kantoor binnen van Charlie Hebdo in Parijs. Vanaf half twaalf die ochtend van 7 januari 2015 vermoorden de broers twaalf mensen. Acht journalisten van het tijdschrift dat cartoons heeft gepubliceerd van de profeet Mohammed. Een gast bij hun redactievergadering. Een onderhoudsmedewerker. En twee politiemannen.
Puberale provocatie of vrije meningsuiting?
Twee dagen voor hij vermoord wordt, heeft hoofdredacteur Stéphane Charbonnier – Charb – een antwoord geschreven aan degenen die hem islamofobie verwijten. Of die stellen dat Charlie onnodig kwetst met puberale provocaties. De echte islamofoben, zo stelt Charb, zijn degenen wier God eerst en vooral angstaanjagend, dreigend en vergeldend is: het zijn dus de fundamentalisten en jihadisten die doen alsof ze de hele islam vertegenwoordigen. En om andermans goden mogen lachen, is geen onherstelbare belediging. Het is de vrije meningsuiting die zowel gelovigen als ongelovigen gegeven is, en die het fundament vormt van rechtsstaat en democratie.
De omkering van daders en slachtoffers
Miljoenen mensen – moslims en niet-moslims – hebben zich in de tien jaar na de moordpartij bij Charlie Hebdo uitgesproken voor diezelfde vrije meningsuiting en tegen de terreur ‘in naam van de islam’. Anderen waren zo onbeschaamd om deze terreur goed te praten, of om de doden hun eigen dood te verwijten. Weinigen waren daarbij zo brutaal als de broers Kouachi zelf, in hun omkering van daders en slachtoffers. Als ze eenmaal op de vlucht agent Ahmed Merabet gewond op de grond zien liggen, voegen ze hem toe: “Jij wilde ons vermoorden!” Om hem vervolgens ter plekke te executeren. Het staat symbool voor wat al die andere daders in dienst van het ‘juiste’ geloof hebben gedaan. Honderdduizenden mensen niet louter beledigen, maar: terroriseren, folteren en vermoorden. Verreweg de meeste van die mensen zijn moslims zoals Merabet, vermoord in Frankrijk, Irak, Syrië of waar ze ook maar de pech hadden niet zuiver genoeg in de leer te zijn.
Liever staand sterven dan geknield leven
Wat vandaag – exact tien jaar verder– beklijft is niet de ontzetting, het verdriet en de woede. Hoe oneindig die ook zijn en blijven. Het is de moed van Ahmed Merabet, die de terroristen buiten gevecht probeerde te stellen en daarvoor toen hij faalde, met zijn leven betaalde. De moed van Stéphane Charbonnier, die zoals hij vaak had gezegd voor die verschrikkelijke ochtend van 7 januari 2015, liever staand stierf dan geknield te leven. Of de moed van Zineb el Rhazoui, medewerker van Charlie maar die dag afwezig. En daarna de meest beschimpte en bedreigde persoon in Frankrijk… zonder dat zij zich daardoor ooit maar een moment heeft laten muilkorven. Ahmed, Stéphane, Zineb… ieder voor zich en allen samen maken ze duidelijk dat het belangrijkste niet is of je leeft, maar hoe je leeft. Dan pas leef je voort.