Oog in oog met een bijzonder mens

Dus u bent het, u? Met deze vraag verwelkomt in Dostojevski’s De gebroeders Karamazov een kardinaal Jezus Christus wanneer die na 1500 jaar weer op aarde verschijnt. De katholieke gezagsdrager heeft hem zojuist een dood kind tot leven zien wekken en de mensen om hem heen horen roepen: ‘Hij is het, waarlijk hij is het.’ Tot diezelfde conclusie komt de kardinaal annex ‘grootinquisiteur’ ofwel meester-vervolger van ketters. Maar in plaats van zich aan zijn voeten te werpen, stelt hij hem geïrriteerd een vervolgvraag: ‘Waarom bent u ons komen hinderen?’ Zonder het antwoord af te wachten, veroordeelt hij dan de verlosser tot de brandstapel.

De klusjesman uit Nazareth

Fictie, maar je vraagt je af wat het gros van de mensen doet wanneer zij vandaag ineens oog in oog zouden staan met Jezus. Waarmee ik niet eens per se de zoon van God bedoel, maar simpelweg de klusjesman uit Nazareth die zijn medemensen leerde om elkaar lief te hebben en daartoe desnoods een goed geweldloos gevecht aan te gaan. Ofwel de man die volgens misschien wel zijn trouwste volgeling – Judas – van mens tot mythe verwerd. Waarna de poppen pas echt aan het dansen gingen.

Of, laten we het wat dichterbij brengen. Stel je voor dat anno 2024 ineens een vrouw of man zich bij je meldt die maar een kwart van de capaciteiten in zich draagt van een Martin Luther King of een Mandela. En die doet je dan het voorstel om samen – ik noem maar wat – de strijd voor een beter klimaat te intensiveren, of de voortwoekerende polarisatie aan te pakken. Wat zou je doen?

Dat weerbarstige wezen ‘mens’

Misschien dat je eerste reactie niet de kwaadaardigheid is van de kardinaal-grootinquisiteur uit De gebroeders Karamazov. Die heeft immers zijn verdienmodel gebouwd op de fictieve, geïdealiseerde Christus, en kan daarbij de échte Christus missen als een boer met kiespijn. Of, suggereert Dostojevski, hij weet als ‘christelijke’ gezagsdrager beter dan Christus hoe je moet omgaan met dat weerbarstige wezen ‘mens’. Niet met naastenliefde en de andere wang, maar met het vuur en het zwaard. Dat zal ze leren.

Ik heb zo’n vermoeden dat wie vandaag de dag charismatische changemakers als Christus, King of Mandela tegen het lijf loopt, ze niet eens als zodanig herkennen zal. Daartoe immers heb je een vergelijkbaar gevoel voor urgentie nodig als zijzelf. Daarvoor ook dien je niet ogenblikkelijk te vrezen dat hun licht jouw schaduw zal zijn. Daarbij is het dus zaak om grootsheid niet pas te herkennen wanneer de geschiedenisboeken deze hebben uitgeroepen, maar wanneer je er zelf oog in oog mee staat, ver voordat een bijzonder mens een beroemd mens is geworden. Of zij of hij nooit grootse dingen kan gaan ondernemen, omdat te veel anderen de gave niet herkenden op het moment dat deze hen werd aangereikt.

What’s in it for me?

Ja, ik vraag me af wat ík zou doen, oog in oog met zo’n bijzonder mens. Ik hoop dat ik niet na een kwartier zal zeggen dat ik helaas geen tijd meer heb omdat ik nog iets anders te doen had.  Ik hoop dat ik me niet zal afvragen: What’s in it for me? Ik hoop dat ik het moment en de mens herken, en de sprong waag… zonder te weten waarheen precies deze ons brengen zal.