Visie, confrontatie, harmonie – Open brief aan Mark Rutte

Beste Mark,

Hopelijk vergeef je me mijn vrijmoedigheid om jou een politiek advies te geven. Ik ben immers geen voetbalanalist, romanschrijver of cabaretier. Evenmin ben ik die gepensioneerde docent elektrotechniek die zich buiten de mainstreammedia om informeert op internet en daardoor weet hoe de wereldpolitiek functioneert.

Ik aarzel dus om jou te adviseren, Mark. Ik ben politiek filosoof, wat zou ik jou nog voor nieuws kunnen vertellen? Hoewel ik je inmiddels wel een beetje denk te kennen dankzij die ruim twaalf jaar dat je nu onze premier bent, ken jij mij vast niet. We zijn van hetzelfde jaar, we schelen zelfs slechts iets meer dan een week. Maar ondanks onze beider fascinatie met politiek, zouden onze loopbanen nauwelijks sterker kunnen verschillen.

Jij studeerde acht jaar geschiedenis; werkte tien jaar bij Unilever als hr-manager, personeelsmanager en personeelsdirecteur; en nadat je vier jaar staatssecretaris was geweest, werd je in 2010 minister-president. Ik studeerde journalistiek en politicologie en werd daarna wat ik eigenlijk al was: filosoof. Wat mij intrigeert, is waar politiek, ethiek en levenskunst elkaar raken – De vraag hoe we goed kunnen zijn en ons goed kunnen voelen, niet louter als individu, maar als onderdeel van de wereld waarin we leven.

Politicus zonder partij

Jij bevindt je in het middelpunt van de macht, je ontmoet de groten der aarde, je kunt verschil maken, iedere dag weer. Ik ben al mijn hele leven een outsider: iemand die evenmin toegang heeft tot de publieke opinie als tot de plekken waar meer verborgen macht wordt uitgeoefend. Ja, je zou kunnen zeggen dat ik een politicus zonder partij ben. Niet dat ik me daarover beklaag. Ik ben een gelukkig mens, met mijn gezin, mijn familie en mijn vrienden, en met al die andere mensen die ik dagelijks ontmoeten mag.

Het punt is echter wel dat ik me zorgen maak. Over deze wereld, waar de natuur inmiddels zodanig uit balans is dat het voor onze kinderen straks heel lastig leven lijkt te gaan worden. Over ons land, waar polarisatie het bijna onmogelijk maakt om samen iets te doen aan die natuurvernietiging of aan de andere crises die zich aan het ontwikkelen zijn. En eerlijk gezegd ook over jou. Je lijkt het ook niet helemaal meer te weten: wat te doen als je geconfronteerd wordt met problemen die het bereik van people management ver te buiten gaan.

Het is niet dat ik je kwade wil toeschrijf, of incompetentie. Ik vind je een aardige vent en ik heb groot respect voor de wijze waarop jij uiteenlopende partijen weet samen te brengen. Dat je daarbij niet altijd even eerlijk kon zijn, begrijp ik echt wel. Deze tijd van bestaansbedreigende problemen vraagt echter niet de vaardigheden van een manager, hoe goed die ook managen kan, maar van een leider.

Wat zich aan de horizon aftekent

Ik noem er drie. De eerste is, sorry dat ik het vermelden moet: visie. Niet de blik op de waan van de dag, de verkiezing van vorige week, of de opiniepeiling van morgen. Nee, het gaat hier om zien wat zich aan de horizon aftekent. Onheilspellend, als het om crises gaat. Of hoopgevend, als het om de droom draait van de wereld die we óók kunnen creëren, oog in oog met diezelfde crises. Zoals een wijs man ooit zei: “In strategie is het belangrijk om verre dingen te zien alsof ze dichtbij zijn, en van een afstand te kijken naar wat dichtbij is.” Precies dit uitzoomen van het triviale gedoe voor onze neus, en het inzoomen op het cruciale dat op ons wacht, is wat ik van jou vraag.

Een tweede essentiële vaardigheid, voor leiders in deze tijd: confrontatie. Ik bedoel de bereidheid om onaangename waarheden te benoemen, ook als je dat geen stemmen of applaus oplevert. Dat ons huidige consumptiepatroon de planeet plundert en even mens- als dieronwaardig is, bijvoorbeeld. Of dat de economie van het genoeg die de toekomst heeft, lasten met zich meebrengt. Ben je bereid die ook aan de zwaarste schouders te presenteren, degenen die macht en rijkdom bezitten? Dat is de vraag. Daarmee komen we op de andere kant van de broodnodige confrontatie. Niet een robbertje vechten met marginale groepen of makkelijke doelwitten, maar met machtige elites. Dát durven onderscheidt de echte leider van allemansvrienden of naar-de-mond-praters. Zo’n leider wil jij toch ook zijn, Mark?

De derde en laatste vaardigheid lijkt in strijd met de vorige. Maar ze vormt er juist het logische tegenwicht voor: harmonie. Kun je, als de strijd gestreden is of juist nog altijd niet beslecht, strijdende partijen ook samenbrengen? Omdat je jezelf herkent in beiden. Omdat je geen van beide het vel over de oren trekt. Omdat je in allebei steeds ziet wat ze misschien nog niet zijn, maar wel kunnen worden. Dit was wat Gandhi, King en Mandela konden; dit is wat ons nu voorbij huizenhoge problemen en destructieve polarisatie voert. Om het te zeggen met nummer 2 van deze drie, Martin Luther King: de ware leider volgt niet de consensus, hij creëert deze. Dat doet zij, zou ik eraan toevoegen, met visie, confrontatie én gevoel voor harmonie.

Zoek het in jezelf of doe een stapje opzij

Wie weet, Mark, ga je dit allemaal in jezelf zoeken én vinden. Zo niet, dan kun je wellicht een stapje opzij doen. En vrouwen en mannen de ruimte geven die dit allemaal wél in huis hebben. Ons land en de wereld om ons heen worden er eeuh… gaver van.

Met hartelijke groet,

Remko

PS. Doe je Willem de groeten van me? Ook hij kent me vast niet, maar er is zoveel dat we delen. Misschien zouden we volgend jaar samen kunnen vieren dat we bij leven en welzijn 57 worden.